Page 32 - TÜRKİYE'DE BANKACILIK & FİNANS

1211 Sayılı Kanun ve değişiklikler 1980 sonrası dönem
Dünya genelinde İkinci Dünya Savaşı’ndan 1980’ler hem Türkiye ekonomisi, hem de
sonra ortaya çıkan değişikliklere uyum Merkez Bankası açısından dönüm noktası
sağlamak ve Merkez Bankasının etkinliğini olarak tanımlanabilecek gelişmelerin
artırmak amaçlarına yönelik olarak 14 Ocak yaşandığı yıllardır. 24 Ocak 1980 tarihinde
1970 yılında 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet açıklanan kararlar ile Türkiye ekonomisinde
Merkez Bankası Kanunu kabul edilmiştir. yapısal bir dönüşüm başlatılmıştır. Fiyatların
Böylelikle tarihinde yeni bir dönem piyasa mekanizması çerçevesinde oluşması
başlayan Merkez Bankası kısmen de olsa, amacıyla fiyat kontrolleri kaldırılmış
dönemin ekonomik ve merkez bankacılığı ve serbest dış ticaret politikasına geçiş
alanındaki yeniliklerini yansıtan bir yapıya yaşanmıştır. Başlatılan finansal serbestleşme
kavuşmuştur. Söz konusu Kanun ile süreci ile para ve kur politikalarının Merkez
Bankanın yasal statüsünde, organizasyon Bankası tarafından piyasa ekonomisi ile
yapısında, yetki ve görevlerinde önemli uyumlu bir şekilde yürütülmesi için gerekli
değişiklikler gerçekleştirilmiştir. Anonim altyapının sağlanması yönünde önemli
şirket statüsü korunan Merkez Bankasının adımlar atılmıştır. Aynı dönemde para
sermayesi 15 milyon liradan 25 milyon liraya politikası kapsamında mevduat ve kredi
yükseltilmiştir. Ayrıca Hazinenin sahip faizlerinin piyasa koşullarında belirlenmesi
olduğu sermaye payının yüzde 51’den az de hükme bağlanmıştır. Ayrıca Türk parası
olamayacağı hükme bağlanmıştır. yabancı paralar karşısında devalüe edilerek
sabit kur rejimi terk edilmiştir.
1211 Sayılı Kanun’la dış temsil ve ilişkilerde
denklik ve protokolde eşitlik sağlanması 1983 yılında Banka, altın ve döviz rezervlerini
amacıyla Başkanlık (Guvernörlük) makamı etkin bir biçimde yönetmek konusunda
oluşturmuş, Başkan unvanı alan ilk isim Naim yetkili hale getirilmiştir. Bunun yanı sıra
Talu olmuştur. Ayrıca, Başkan ve Başkan Bankanın temel görevlerini ekonominin
Yardımcılarından meydana gelen Yönetim temel gereklerine göre ve fiyat istikrarını
Komitesi adı altında yeni bir karar alma organı sağlayacak bir tarzda yürüteceği hükmü
oluşturulmuştur. Bankanın en üst karar alma Kanun’a eklenmiştir. Merkez Bankası
organı olan sekiz üyeli İdare Meclisi ise altı 1987 yılında açık piyasa işlemleri yapmaya
üyeli Banka Meclisine dönüştürülmüştür. Bu başlamış, bu dönemde modern anlamda para
değişikliklerin yanı sıra Hissedarlar Umum ve döviz piyasalarının kurulmasında öncü rol
Heyeti, Genel Kurul; Murakıplar Komisyonu, üstlenmiştir.
Denetleme Kurulu; Umum Müdürlük ise İdare
Merkezi adını almıştır. 1989 yılına gelindiğinde, “Türk Parası
Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar”
Anılan Kanun, Bankanın görevlerinin ve ile ekonomik birimlerin döviz ile işlem
yetkilerinin artırılması açısından da önemli yapmalarına izin verilmiş ve Türk parası
yenilikler getirmiştir. Öncelikle, Bankanın konvertibl ilan edilerek görece daha esnek
doğrudan ve dolaylı para politikası araçları bir döviz kuru rejimine geçilmiştir.
üzerindeki kontrolü artırılmış, Bankaya para
arzını ve likiditeyi düzenlemek amacıyla açık 1990 yılında Banka, ilk defa kamuoyuna
piyasa işlemleri yapma yetkisi verilmiştir. duyurduğu para programı ile döviz kurları
Diğer yandan, hükûmetin para ve krediye ve faiz oranlarındaki istikrarı bozmadan
ilişkin tedbirleri alırken Bankanın görüşünü piyasanın likidite ihtiyacını karşılamayı
alması hükmü getirilmiştir. Bankaya hedeflemiştir. 1990 yılında açıklanan
reeskont işlemleri ile yatırımları ve ekonomik hedeflere ulaşılmasına rağmen sonraki
kalkınmayı desteklemek amacıyla orta vadeli yıllarda Körfez Savaşı’nın mali sektör
kredi verme olanağı sağlanmıştır. Hazineye üzerinde yarattığı baskı, siyasi istikrarsızlık,
verilebilecek kısa vadeli avans miktarının üst maliye politikasının yeterince sıkı olmaması
sınırı, ilgili yıla ait bütçe ödeneklerinin yüzde ve bankacılık sektörünün kırılgan yapısı
15’i oranına yükseltilmiştir. gibi sorunlar makroekonomik istikrarın
sağlanamamasına ve 1994 yılının ilk
çeyreğinde bir finansal kriz yaşanmasına yol
açmıştır.

32 Türkiye’de Bankacılık & Finans