Page 54 - SÜRDÜREBİLİR ULAŞIM & HABERLEŞME

Bunlardan ilki son derece hızlı tamamlanan projeler ve çok daha kısa bir sürede
kamuya devri gerçekleşen KÖİ modeli. Özellikle gelişmiş ülkelerde, ki bunlara örnek
olarak İngiltere, Kanada, Avustralya’yı gösterebiliriz, KÖİ projelerinde riski özel sektöre
devretmek isteyen kamu, sunacağı hizmetinden çok uzun süreler boyunca feragat
ediyor. 30 yıl, 40 yıl hatta 50 yıl gibi sürelerde kamu hizmetini, neredeyse bir imtiyaz
olarak özel sektöre devrediyor. Türkiye’de ise, gelir riski konusunda özel sektörle risk
paylaşımı ilkesi benimsenirken, yatırım tutarı açısından büyük hacimli KÖİ projelerinin
10 yıl, 15 yıl, 20 yıl gibi çok daha hızlı şekilde kamuya döneceğini görüyoruz. Avrasya gibi
bazı KÖİ projelerinde uygulanan Gelir paylaşım modelini de benzer benzer projelerde
görüyoruz.”
Mega KÖİ projelerine örnek olarak Golden Ears Köprüsü gösterilebilir
İngiltere’de 1,7 milyar dolarlık bütçesi ile M6 Paralı Otoyol projesinde gelir riski tamamen
yüklenici yatırımcı tarafından alındığını belirten Aydın, gelirin tamamı kullanıcılardan,
proje firması tarafından toplandığını söyledi.

KÖİ projelerini sıklıkla tercih eden ve başarı ile uygulayan diğer bir gelişmiş ekonomi
ise Kanada olduğunu belirten Aydın, “Mega KÖİ projelerine örnek olarak Golden
Ears Köprüsü gösterilebilir. Proje bedeli 808 milyon dolar olurken, sözleşme süresi
35.5 yıl olarak belirlendi. Kamu kesimi bütün gelir riskini üstlenirken, ücret toplama
yükümlülüğünü kendi uhdesine aldı.” ifadelerini kullandı.

Aydın, kamu taahhütleri açısından İlginç bir diğer örnek ise Portekiz’de KÖİ modeli
ile yapılan Vasco de Gama Köprüsü olduğunu belirterek, proje tutarı 900 milyon avro
olan projede farklı bir kamu taahhüdü sağlanmış ve yeni yapılan yatırımın yanında,
mevcut bulunan 25 Nisan Köprüsü’nün gelirleri de imtiyaz süresi boyunca özel sektöre
devredildiğini kaydetti.

Melbourne Citylink projesi de dünyadaki en gelişmiş ücretli otoyol sistemlerinden birisi
olarak KÖİ modeli ile geliştirildiğini belirten Aydın, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Proje Avustralya’daki en büyük yap-işlet-devret (YİD) projesidir. Melbourne City Link
Otoritesi, 1994 yılında gerçekleştirdiği ihale ile yaklaşık 2 milyar dolarlık projeyi 3
firmadan oluşan özel bir konsorsiyuma devretti. 3 yıllık inşaat süresi ve 31 yıllık bir
işletme süresi proje kapsamında özel sektöre bırakıldı. Proje finansmanına kamu
kesimi yüzde 13’lük pay ile dahil oldu. Özel sektör inşaat riski ile birlikte gelir riskini
üstlenmeyi kabul etti ancak eyalet yönetimi proje süresince alternatif bir güzergâh
geliştirmeme ve rakip olacak yolları geliştirmeme taahhüttü verdi.

Ulaştırma alanında yine farklı yapısı ile ele alınabilecek sön örnek ise Yitzhak Rabin
Trans-İsrail Otoyolu (Otoyol 6) projesi. Sahile paralel olarak Tel Aviv merkezine uzanan
bu dört şeritli 70 kilometrelik yol, tam elektronik bir ücretli otoyol projesi olarak dikkat
çekiyor. 1.3 milyar dolarlık bütçeli proje için sözleşme süresi 30 yıl olarak belirlenmiş.
Projede kamu kesimi, gelir riskinin çoğunu üstlenirken, gelirlerin beklenenden düşük
olması durumunda kamu fonlarıyla desteklenmesi garanti ediliyor. KÖİ sözleşmesine
göre, kamu gelir eksikliklerinin aşağı yönlü riskini kabul ederken, yol kullanımı
tahminleri aşıldığında ortaya çıkan herhangi bir süper karın bir kısmını da alıyor.”

54 2023'E 2 KALA: SÜRDÜRÜLEBİLİR ULAŞIM & HABERLEŞME