Page 65 - Real Life Temmuz

TARİH / HiSTORY TARİH / HiSTORY

Bir iki yıldır hangi konuya girsem ilginç bir durumla karşılaşıyo- I encounter a curious situation with every topic that I addressed for
rum. Özellikle Türk düşüncesinin ve sanatının tarihinde hangi the past few years. Especially, with every topic regarding the history
alana elimi uzatsam, karşıma hep aynı isim çıkıyor: Mustafa Âli. of Turkish Arts and the way of Turkish thinking, I come across the
‘Sultana sunulan layiha ve nasihatnameleri’ çalışıyordum evvela. same name: Mustafa Âli. First time I noticed that, I was working on
Nasihatnameler arasında Mustafa Âli’nin Nushatü’s-Selatin’iyle ‘Memorandums and Counsels Presented to Sultan.’ Actually, I was
karşılaşmak beni fazla şaşırtmadı. Osmanlı bürokrasisi içinde not much surprised when I happened on Mustafa Âli’s Nushatü’s-
önemli mevkilerde bulunmuş zeki, yetenekli, deneyimli ve bir Selatin. What could be more natural than Mustafa Âli expressing his
parça memnuniyetsiz olan pek çok kalem gibi Mustafa Âli’nin de ideas to fix the corrupted order as many other intelligent, talented,
bozulan düzeni eski haline döndürmek için fikirlerini ortaya koy- experienced, and a little dissatisfied names, who served in the
masından daha tabi ne olabilirdi? Koçi Bey, Kâtip Çelebi, Naima Ottoman bureaucracy at high ranks, do? Mustafa Âli, as a counsel
gibi çok bilinen yazarlar arasında Mustafa Âli bir nasihatname writer, didn’t grab my attention among the well known writers such
yazarı olarak özellikle dikkatimi çekmemişti açıkçası. as Koçi Bey, Kâtip Çelebi, and Naima.
Sonra anlattıkları yanında analizleriyle parlayan, sosyolojik dene- Then I decided to have a look at the Ottoman historians, who shine
cek surette fikirler ileri süren Osmanlı tarihçilerine göz atayım with their analysis and ideas that we can call ‘sociological’ besides
dedim. Amatör bir tarih okuyucusu olarak dikkatimin normalden what Mustafa Âli tells. As an amateur history reader, I cannot tell
fazla titizlik içerdiğini söyleyemem. Hani öylesine bakıyordum that my attention is detail oriented more than it is supposed to be. In
diyebilirim. Yine büyük ve meşhur tarihçiler arasında bir baktım other words, I was just taking a look for no particular reason at all.
yine Mustafa Âli. Âli’nin Künhü’l-Ahbar isimli eseri bir yanıyla His name was again taking place among the great and famous
tam bir tarih ambarı. İçinde yok yok. İnsanlığın yaratılışı ve pey- historians. A part of his Künhü’l-Ahbar teemed with history. It has
gamberler tarihi, İslam tarihi, eski Türklerin ve Moğolların tarihi everything. The significant sections of its sizable structure are the
ve nihayet Osmanlı tarihi kitabın hacimli yapısının önemli parça- creation, the history of the prophets, the history of Islam, the history
ları. Sanki bir Osmanlı İbn Haldun’u var karşımızda. of the old Turks and Moguls, and finally the history of the Ottomans.
Arada divan şiiri çalışırken üstatla yeniden karşılaştığımda artık It is as if we are facing with the Ottoman İbn Haldun.
tamam, dedim. Künhü’l-Ahbar’ın tarih kısımları kadar önemli iki When I kept coming across his name while I was occasionally studying
parçası daha varmış. İlim adamları ve şairlerin biyografileri, eser- Ottoman poetry, I thought, this was it! Künhü’l-Ahbar has two other
lerinden alıntılar ve kısa analizler bu büyük tarihin nihai bölümü- parts as important as its historical parts. To my surprise, the
nü oluşturuyormuş meğer. Tarih ambarı dedik ama bu artık biographies of scientists and poets, the quotes and short analyses from
“kırkambar” misali oldu. their works were forming only the conclusion of this great work. I said
Tarih ve sosyolojinin amatörüyüm ama şiirden anlarım. Künhü’l- that it had everything but this was beyond everything.
Ahbar’ın tezkire kısmına göz atarken fark ettim ki Osmanlı şiirine When it comes to history and sociology, I am an amateur but I
dair bugün hazır aldığımız birçok fikrin ilk kaynağı Mustafa Âli’den understand poetry. While I was checking a part of Künhü’l-Ahbar
başkası değil. Bu fark ediş Mustafa Âli’nin dehasına ait bir izlenim that consists of collections of biographies I realized that Mustafa Âli
de bıraktı bende. Bir yazar düşünün ki büyük bir tarih yazabilecek was our main source for many readily available ideas about the
kadar bilgiyle donanmış; fakat aynı zamanda şiirden de cidden anlı- Ottoman poetry. This awakening left an impression on me regarding
yor. Mustafa Âli’nin kendisi büyük bir şair değil, orası kesin. Ama Mustafa Âli’s brilliance. Think of a writer who is equipped with
milletinin şairlerini çok sıkı analiz edecek kadar şiir bildiği de kesin. enough knowledge to write a huge history and at the same time
Tarih ve şiir bir insanda nadiren bir arada bulunan bilgilerden- understands poetry. He is not a big poet but he is knowledgeable
dir oysa. Grek-Roma dünyasında ve bunların takipçisi Avrupa’da enough to analyze his people’s poems.
tarihle şiir bilginin iki zıt ucu kabul edilir. Bizde bu kadar keskin Historical knowledge and understanding of poetry are rare qualities to
bir ayrım yoksa da, tarihçilerimizin hayal gücüyle yeterince find together. In Greco-Roman world and in Europe, poetry is accepted
donanmadıkları, şiirden belli bir ölçüden fazla anladıkları söyle- as the two opposite ends of knowledge. Although, it is not that
nemez. Şairlerimiz ve şiir eleştirmenlerimiz tarihe yer yer merak distinctive for us, we cannot state that our historians understand
16. YÜZYILIN SONUNDA PARLAK BİR DEHA: duyarlar; ama bu daha genel plandadır, tarihe ait şahsiyetler poetry more than a certain level and are imaginative enough. Our poets
hakkında ileri sürdükleri ilginç fikirlerle sınırlıdır. Mustafa Âli,
and critics of poetry become curious about history from time to time;
GELİBOLULU MUSTAFA ÂLİ sadece şiir ve tarihi uhdesinde tutabilen bir yazar olarak bile but this usually happens more in general terms and limited to their
deha sahibi kabul edilmeli.
interesting opinions about the historical figures. Mustafa Âli should be
considered as a prodigy for his ability to hold both poetry and history.
A BRILLIANT PRODIGY AT THE END OF THE 16TH CENTURY: Hat sanatı hakkında en önemli kaydın sahibi The most important record of calligraphy belongs to him
Âli’nin bilgi, görgü ve muhakemesinin yüksekliğinin kesin işare-
MUSTAFA ÂLİ OF GALLIPOLI tiyle ise İslam sanatı, özellikle hat sanatı çalışırken karşıma çıktı. When I was studying Islamic Arts and especially calligraphy, I came
across the signs of how great Âli’s knowledge, manners and discernment
İlim adamı ve şairlerin eserlerini eleştirebilecek kadar incelmiş bu
HAKAN ARSLANBENZER adam aynı zamanda Osmanlı-İslam hat sanatı hakkında en önem- were. Besides being a brilliant man who was knowledgeable enough to

0 6 2 raillife TEMMUZ / JULY 2014 raillife TEMMUZ / JULY 2014 0 6 3