Page 67 - Real Life Temmuz

TARİH / HiSTORY cagrimerkezi 18x25 baski.ai 1 14.11.2013 10:05

li tarihsel kaydın da sahibidir: Menakıb-ı Hünerveran. Hattat, criticize the works of scientists and poets, Mustafa Âli also wrote the most
nakkaş ve mücellitler hakkında kuvvetli bir tezkiredir bu kitap. important record of the Islamic-Ottoman calligraphy: Menakıb-ı
Hat sanatının henüz tam aydınlatılmamış, hakkında özellikle Hünerveran. This precious book consists of collections of biographies
yurtdışında çok önemli şeyler yazılmakla beraber yer yer boşluk belong to calligraphists, muralists and bookbinders. ‘Menakıb’ is accepted
ve bulanıklıklar barındıran estetik tarihi bakımından “Menakıb” as a classic source by all researchers in the context of the aesthetic history
hiçbir araştırıcının inkâr etmediği klasik bir kaynaktır. of calligraphy that is not yet completely clear, although many considerable
Biyografisi bir tarafa bırakılıp sadece eserlerinin çizgisine bakılsa articles written about it abroad.
bile Gelibolulu Mustafa Âli’nin nasıl dopdolu bir ilim, sanat ve Let aside his biography only by observing the line of his works, one would
fikir adamı olduğu ortaya çıkıyor. Bu aynı zamanda başka şeylerin realize that he was a respectable man of sciences, arts and inspiration. We
de göstergesi kabul edilebilir. Bize, Osmanlılarda eleştirinin olma- can also accept that as an indicator of other things. We were always told
dığı söylenip durdu. Mustafa Âli bilinmezse gerçek sanılabilir bu that there was no place for criticism among the Ottomans. This nonsense
boş söz. Osmanlılarda kendi meşrebince eleştiri vardır ve bunun would be considered for real if Mustafa Âli were not known. Criticism did
içinde hem sanat hem siyaset hem iktisat çözümlemeleri yapabi- exist among the Ottomans but in its own spirit; and it had a special place
len dehasıyla Mustafa Âli’nin çok özel bir yeri vardır. for Mustafa Âli who could resolve issues of arts, politics, and economics
Mustafa Âli, okunmamış, bir köşede kalmış bir adam da değil. thanks to his genius.
Nerdeyse devletin merkezinde… “Neredeyse” çünkü genellikle Yet, he is not a writer who was left out and unread. He was almost at the
İstanbul dışında önemli vazifeler almış. Önce Kanuni’nin şehza- center of the state. ‘Almost’; because, he was usually appointed to tasks
delerine, sonra Lala Mustafa Paşa gibi büyük bir komutana kâtip- outside Istanbul. After serving to the sons of Kanuni, he worked for the
lik yapmış; Halep, Erzurum, Bağdat ve Sivas defterdarı olarak great commander, Lala Mustafa Pasha. Later, he was appointed to Aleppo,
vazife almış ve nihayet Cidde Sancakbeyi olmuş. 1541 Mayıs’ında Erzurum, Baghdad, and Sivas as the head of provincial treasury and finally
başlayan ömrü 1600 yılında Cidde’de son buluyor. became the governor of the Jeddah Sanjak. He was born in May 1541 and C
Biyografisini yazanlar genellikle ihtirasını konu ediyor üstadın. died in Jeddah in 1600. M
Usta bir maliyeci olmasının yanında kuvvetli bir kaleme de sahip Biographers usually discuss his ambition. In my opinion, it was natural
Y
olduğu için merkezde daha önemli görevler beklemesi bence tabi- for him to expect assignments that are more important at the heart,
idir. Buna özellikle ihtiras gibi bakmak yeterince doğru olmayabi- because of his strong writing skills as well as his expertise in financial CM
lir. Ki kendisi de bir yerde yeteneklerine rağmen beklediği affairs. It might be wrong to approach this matter as an ambition despite MY
terfileri alamadığından yakınarak devlet düzeninin bozulmasın- at one point that he himself complains about not getting the promotions, CY
dan önce böyle şeyler olmazdı diyor; herkes yeteneğine göre mua- which he was expecting. He mentions that this never happened before the
CMY
mele görür ve hak ettiği yere gelirdi. order corrupted; everyone would be promoted according to his skills.
K
Kariyeri daha parlak olabilirdi Could have achieved a better career
Bu da tam olarak doğru olmasa bile çok açıktır ki Mustafa Âli, 16. although, this isn’t exactly right, but it is clear that if Mustafa Âli had
yüzyılın ihtişam-sefalet karışımı atmosferinde değil de mesela II. served during the reigns of Fatih or Murat II, he could have had a better
Murat veya Fatih devirlerinde gelseydi kariyeri daha parlak olabi- career than the one he had in the 16th century, which had an atmosphere
lirdi. Fakat bu farzı muhalin de bir zaafı var. Osmanlı yazarlarının of glory and misery combined. This assumption has a weakness. We see
asırlar içinde gittikçe daha parlak bilgi ve görgüye sahip olduğunu that the Ottoman writers have increasing knowledge and experience over
görüyoruz. Yani yüzyıl önce doğsaydı, Mustafa Âli, hem sanat the years. If he had been born a century ago, he would not have been a
hem siyaset hem iktisat bilen kalem üstadı olamayabilirdi. writer, who has mastered arts, economics, and politics all together.
Bir başka düşünme biçimi de, Mustafa Âli’nin hiçbir stilde uzman- Another assumption might be that by not professionalizing on one major
laşmaya, profesyonelleşmeye gitmemiş olmasının ikbaline zarar Mustafa Âli might have harmed his prosperity. Even though he
verdiği olabilir. Şiirden anlasa da şiire büyük şairler kadar yönelmiş understood poetry, he did not care about it as much as the big poets did.
değildir. Maliyeci olarak sınırlamamıştır kendisini. Nasihatname ve He did not limit himself as a financier. It cannot be told that he practiced
tarih yazsa da bunu kendine meslek haline getirdiği söylenemez. it as a profession although history and Nasihatname states otherwise.
Mustafa Âli bizce bilgiyle donanmış, analiz yeteneği zirvede olan ve In our opinion, Mustafa Âli is one of the members of the ‘çelebi generation’,
memnuniyetsiz denebilecek “çelebiler kuşağı”nın üyelerinden biri, which we can describe its members as people who are equipped with great
hatta ilk örneklerinden biridir. Mustafa Âli’yi de Kâtip Çelebi ve knowledge and ability of analysis and are dissatisfied, he may be one of the
Evliya Çelebi gibi baba-oğul çatışmasının, yaşlı bürokratlar-genç first examples even. We can treat him as a victim of father-son or old
âlimler anlaşmazlığının kurbanlarından biri gibi görebiliriz. Ömrü bureaucrat-young prodigy conflicts as Kâtip Çelebi and Evliya Çelebi were.
de nispeten kısa olmuştur, tıpkı Kâtip Çelebi gibi. Altmış yaşını bile His life was rather short as Kâtip Çelebi’s was. He did not even see his
görememiştir. Yaşlanmamıştır. Parlak fikirleri ve tatmin olmayan sixties. He did not get to age. He always remained youthful with his bright
ihtirasıyla Osmanlı’nın ilerleme ve yükselmeden durağan düzen ve ideas and dissatisfied ambition within the transformation of the Ottomans
tahkime yönelen dönüşümü içinde hep genç kalmıştır. from advancement and ascension to stationary phase and fortification.

0 6 4 raillife TEMMUZ / JULY 2014