Page 54 - Bankacılık & Finans

1970-2001 Yılları Arasında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Merkez Bankasının etkinliğini artırmaya yönelik çalışmalar 1960’lı yıllarda hız kazanmış ve 1970 yılında
yeni bir kurucu kanunun kabul edilmesiyle Merkez Bankası tarihinde yeni bir dönem başlamıştır. Bu
kanun ile Merkez Bankası kısmen de olsa, dönemin ekonomik alanda ve merkez bankacılığı alanında
yaşanan yenilikleri yansıtan bir yapıya kavuşmuştur.

14 Ocak 1970 tarihinde kabul edilen 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu ile Bankanın
yasal statüsünde, kurumsal yapısında, yetki ve görevlerinde önemli değişiklikler gerçekleştirilmiştir.
Yeni düzenlemelerle Bankanın anonim şirket statüsü korunmuş, Hazinenin sahip olduğu sermaye
payının yüzde 51’den az olamayacağı hükme bağlanmıştır. Kurumsal yapısında gerçekleştirilen önemli
değişikliklerden biri “Umum Müdürlük” (Genel Müdürlük) makamı yerine Başkanlık (Guvernörlük)
makamı oluşturularak, dış temsil ve ilişkilerde denklik ve protokolde eşitlik sağlanmasıdır. Bu
değişiklik ile Başkan unvanı alan ilk isim 1967-1971 yılları arasında bu görevi yürütmüş olan Naim
Talu olmuştur.

1211 sayılı Kanun, Bankanın görevlerinin ve yetkilerinin artırılması açısından da önemli yenilikler
getirmiştir. Öncelikle, Bankanın doğrudan ve dolaylı para politikası araçları üzerindeki kontrolü
artırılmıştır. Diğer yandan, Hükûmetin para ve kredi tedbirlerini alırken Bankanın görüşünü
alması hükmü getirilmiştir. Ayrıca, Bankaya para arzını ve likiditeyi düzenlemek amacıyla açık
piyasa işlemleri yapma yetkisi verilmiştir. Bunların yanı sıra, yatırımları ve ekonomik kalkınmayı
desteklemek amacıyla, Bankaya reeskont işlemleri ile orta vadeli kredi verme olanağı sağlanmıştır.
Hazineye verilecek avans miktarı, ilgili yıla ait bütçe giderlerinin yüzde 15’i oranına yükseltilmiştir.

1980’ler ise hem Türkiye ekonomisi, hem de Merkez Bankası açısından dönüm noktası olarak
tanımlanabilecek gelişmelerin yaşandığı yıllardır. 24 Ocak 1980 tarihinde açıklanan kararlar ile
Türkiye ekonomisinde yapısal bir dönüşüm yaşanmıştır. Fiyatların piyasa mekanizması çerçevesinde
oluşması amacıyla fiyat kontrolleri kaldırılmış ve serbest dış ticaret politikasına geçilmiştir.

54 2023'E 3 KALA: BANKACILIK & FİNANS